Кафедра «Вышэйшая матэматыка»

Гісторыя кафедры

Кафедра ўтворана ў кастрычніку 1953 года. Яе заснавальнікам быў вучань легендарнага акадэміка Шміта О.Ю., прафесар Чунiхiн С.А. - буйны вучоны ў галіне тэорыі груп і таленавіты арганізатар навукі, які стаў у далейшым акадэмікам АН БССР і заслужаным дзеячам навукі БССР. Разам з ім на кафедры пачыналі сваю выкладчыцкую дзейнасць асістэнты Торапаў Е.Н., Грамыка В.П., Сафонаў С.А., Русакоў С.А., Бухавец Ж.Е., Лукомскі Н.М., Старасценка В.А ., Мядзведзева Р.П., Харыт Е.Л. У склад вучэбна-дапаможнага персаналу ўваходзілі ст. лабаранты Сiбялеў В.Г., Казіміраў Е.Я.

Чунiхiным С.А. былі закладзены асновы высокага ўзроўню матэматычнай падрыхтоўкі студэнтаў, якія дазваляюць паспяхова авалодваць агульнатэхнічнымi і адмысловымі дысцыплінамі. Выкладанне вышэйшай матэматыкі вялося на міжпрадметный аснове, і методыка такога выкладу пастаянна ўдасканальвалася. Вобразнасць і прастата выкладу, якiя набліжаюць да слухача самыя абстрактныя паняцці, клопат пра разбор навуковых разваг на фрагменты, даступныя ўспрымання студэнта, строгая сістэматычнасць раскрыцця вучэбнага матэрыялу, глыбокая перакананасць ва ўнутраным адзінстве і невычэрпнасцi матэматычных сродкаў пазнання і жывая філасофская цікавасць да ўсей разнастайнасці жыцця - вось асноўныя рысы Чунiхiна С.А. як выкладчыка вышэйшай школы. Сваім прыкладам ён вучыў і выхоўваў маладых выкладчыкаў кафедры.

На навуковым семінары, арганізаваным пад кіраўніцтвам Чунiхiным С.А., шмат увагі надавалася абмеркаванню вынікаў даследаванняў па алгебры, заслухоўваліся даклады па методыцы і гісторыі матэматыкі. Навуковым кірункам даследаванняў Чунiхiна С.А. была тэорыя канчатковых груп. Яму ўдалося папоўніць яе шэрагам новых паняццяў і вынікаў, якія ўвайшлі ў асноўны фонд гэтай тэорыі. Падчас працы заг. кафедры, ім быў апублікаваны шэраг навуковых прац па π-уласцівасцям канчатковых груп і універсальным метадам іх фактарызацыi, якія аказалі істотны ўплыў на фарміраванне навуковых інтарэсаў маладых выкладчыкаў. Навуковы семінар кафедры, арганізаваны пад кіраўніцтвам Чунiхiна С.А., паслужыў асновай Гомельскай алгебраічнай школы, цяпер шырока вядомай алгебраiстам як нашай краіны, так і краін далёкага і блізкага замежжа.

Сярод першага выкладчыцкага складу кафедры было шмат вучняў Чунiхiна С.А. - выпускнікоў кіраванай ім аспірантуры, большасць з якіх адразу ж пасля заканчэння аспірантуры паспяхова абаранілі кандыдацкія дысертацыі (Торапаў Е.Н., Сафонаў С.А., Грамыка В.П., Русакоў С.А., Бухавец Ж.Е.). Трое з іх: Торапаў Е.Н., Бухавец Ж.Е., Русакоў С.А. - у розны час узначальвалі кафедру «Вышэйшая матэматыка». Аспірантам кафедры пачаў шлях у вялікую навуку вядомы цяпер матэматык-алгебраiст, доктар фіз.-мат. навук, член-карэспандэнт НАН Беларусі, прафесар Шэметкоў Л.А.

У сувязі з адкрыццём у Гомелі Лабараторыі тэорыі канчатковых груп ІМ і ВТ АН БССР па рашэнні Прэзідыума АН БССР у лютым 1960 году былі адкамандзіраваныя ў парадку пераводу на асноўную працу ў АН БССР Чунiхiн С.А., Сафонаў С.А. і Русакоў С.А.

У цяперашні час у памяць прафесара Чунiхiна С.А. заснавана імянная стыпендыя, якая прысуджаецца рашэннем Савета ўніверсітэта студэнтам за выдатныя поспехі ў вывучэнні фізіка-матэматычных дысцыплін і актыўны ўдзел у навуковым і грамадскiм жыццi.

З лютага 1960 г. па жнівень 1963 г. загадчыкам кафедры быў кандыдат фіз.-мат. навук, дацэнт Торапаў Е.Н. Ён, з'яўляючыся годным пераемнікам Чунiхiна С.А., захаваў закладзеныя раней традыцыі. Яго патрабавальнасць да сябе і сваіх калег, высокае лектарскае майстэрства, строгасць, але ў той жа час справядлівасць і добразычлівасць, паважлівае стаўленне да студэнтаў спрыялі далейшаму ўмацаванню аўтарытэту кафедры ў інстытуце. У гэты перыяд на кафедру прыйшлі маладыя спецыялісты - выпускнікі Гомельскага педагагічнага інстытута. У штат кафедры быў залічаны асістэнтам Галоўня В.А., пачалі працу ст. лабарантамi Кучма Л.А., Завіша І.Л.

Важную ролю ў развіцці кафедры сыграў доктар фіз.-мат. навук, прафесар Даўнаровiч У.І., які ўзначальваў кафедру са жніўня 1963 г. па верасень 1979 г. За гэты час выкладчыцкі склад кафедры папоўнілі кандыдаты навук, дацэнты Майзель А.Д., Вiляцер В.Г., Сафонаў С.А., пачалі працаваць асістэнтамі, а пазней сталі старшымі выкладчыкамі Рубіна (Готгельф) С.Я., Кухарэнка О.Д., прызначаны асістэнтамі Бурачэнка З.П., Новікава С.А., Кудзінава З.Г., Міневіч А.М., Дубко В.Д. Ад ст. лабаранта, асістэнта, ст. выкладчыка да дацэнта і кандыдата тэхнічных навук прайшоў шлях Шчэрба А.М. На падрыхтоўчае аддзяленне былі прыняты выкладчыкі Бокуць Л.І., Прамагайба А.Д., Лагун З.К. Пачалі сваю працу на кафедры ст. лабарантам Шчэрба Т.Т. і заг. лабараторыяй Шаромет З.В., якія сталі пасля асістэнтамі. На Мінскім УКП працаваў кандыдат фіз.-мат. навук, дацэнт Калабоў А.М. За гэты перыяд была абаронена адна доктарская (Даўнаровiч У.І.) і дзве кандыдацкія (Бухавец Ж.Е., Шчэрба А.М.) дысертацыі. У званні прафесара зацверджаны Даўнаровiч У.І., у званні дацэнта - Бухавец Ж.Е. і Шчэрба А.М.

Па ініцыятыве Даўнаровiча У.І. ў навучальны працэс было ўнесена шмат новага. У 1964 г. пры кафедры была ўтворана лабараторыя вылічальнай тэхнікі на базе ЭЛВМ «Урал-1». У розныя гады ў лабараторыі працавалі энтузіясты новага кірунку вылічальнай матэматыкі Бурачэнко А.М., Кончыц П.А., Чарнякоў А.С., Шчэрба А.М., Казіміраў Е.Я., Кліменка Л.М., Бекарэвіч Л. С. У 1973 г. на базе дадзенай лабараторыі была ўтворана кафедра «Вылічальная тэхніка» (цяпер кафедра інфармацыйных тэхналогій).

Пры Даўнаровiч У.І. быў упершыню складзены цыкл лабараторных работ па матэматыцы з выкарыстаннем ЭВМ. Распрацавана і выдадзена матэматычнае забеспячэнне да лабараторных работах. Даўнаровiч У.І. шмат увагі надаваў методыцы выкладання матэматыкі, яе сувязі з прыкладнымі пытаннямі, росту педагагічнага майстэрства маладых выкладчыкаў, афармленні матэматычных кабінетаў і вырабу матэматычных мадэляў. Ён з'яўляўся вядучым навуковым кіраўніком кафедры, надаючы вялікую ўвагу выхаванню выкладчыцкага складу, аказваючы ўсебаковую навуковую і метадычную дапамогу маладым выкладчыкам. У гонар яго адзін з матэматычных кабінетаў пасля быў названы імем прафесара Даўнаровiча У.І.

З кастрычніка 1979 г. па студзень 1990 г. кафедрай загадвала кандыдат фіз.-мат. навук, дацэнт Бухавец Ж.Е. Яна шмат увагі надавала распрацоўцы методыкі выкладання матэматыкі ў тэхнічнай ВНУ. У гэты час выкладчыцкі склад папоўнілі кандыдат фіз.-мат. навук, дацэнт Русакоў С.А., ст. выкладчык Закрэўская Л.Н., асістэнты Жук А.М., кандыдат фіз-мат. навук Чатырко В.А. Прызначаныя асістэнтамі па кірунку МПЗ СССР Кармазін А.П., у напрамку МВ і ССА СССР Ходалевич А.Д. Пасля заканчэння аспірантуры пры ІМ АН БССР залічана асістэнтам Васільева Т.І. Пачалі працаваць выкладчыкам падрыхтоўчага аддзялення Шынкарова С.В., заг. лабараторыяй Галавач Л.А. і Сапранькова Л.В. На Брэсцкім ВКП працаваў кандыдат тэхн. навук, дацэнт Зяцькоў А.І. За гэты перыяд Закрэўскай Л.Н. абаронена кандыдацкая дысертацыя і ёй прысвоена званне дацэнта.

У рамках кафедральных дзяржбюджэтных тэм, кіраўніком якіх была Бухавец Ж.Е., яе выканаўцамі быў апублікаваны шэраг цікавых і карысных вучэбна-метадычных дапаможнікаў, указанняў і артыкулаў, якія спрыяюць паглыбленаму вывучэнню студэнтамі цяжкіх раздзелаў матэматыкі, пераходу на бесперапынную матэматычную падрыхтоўку і ажыццяўленне сувязі паміж матэматыкай і тэхнічнымі дысцыплінамі. Ёю і Завішаў І.Л. распрацавана методыка правядзення ўступных экзаменаў і алімпіяд па матэматыцы з дапамогай ЭВМ. Яна з'яўлялася кіраўніком навукова-метадычнага семінара кафедры, прымала актыўны ўдзел у падрыхтоўцы і правядзенні навукова-метадычных інстытуцкіх канферэнцый.

Са студзеня 1990 г. па люты 2000 г. кафедру ўзначальваў кандыдат фіз.-мат. навук, прафесар Русакоў С.А., які абараніў у 1999 г. доктарскую дысертацыю. Ён клапаціўся пра папаўненне кафедры маладымі выкладчыкамі, лічачы, што сплаў каштоўнага вопыту выкладчыкаў старэйшага пакалення і запал маладосці дабратворна ўплываюць на навучальны працэс. У гэты перыяд кафедру папоўнілі кандыдаты фіз.-мат. навук, ст. выкладчыкі Семянтоўскi А.В. і Новікаў С.П., асістэнты Кулажанка Ю.І., Дудко С.А., Кандратава (Суворава) А.Д., Сасноўскі І.І. Па накіраванні МПЗ СССР прызначаны асістэнтамі Сакольскі А.Ю. і Еўдакімава Т.В. Пачала працаваць лабарантам, а затым інжынерам-праграмістам Пархоменка Г.А.

За гэты перыяд абаранілі кандыдацкія дысертацыі Васільева Т.І., Дудко С.А., выпускнікі кіраванай Русаковым С.А. аспірантуры Кулажанка Ю.І. і Суворава А.Д. Прысвоена вучонае званне прафесара Русакову С.А., зацверджаны ў званні дацэнта Васільева Т.І. і Новікаў С.П.

Русакоў С.А. строга і патрабавальна ставіўся да сябе і сваіх калег, умеў распачаць творчую думку вучняў, выклікаць вялікую цікавасць да працы, вучыў самастойна вырашаць пастаўленыя задачы. Пад яго кіраўніцтвам на кафедры выконвалася хоздагаварная тэма (Кулажанка Ю.І., Харлап С.Н.), навукова-метадычная дзяржбюджэтная тэма, выканаўцамі якой з'яўляліся ўсе выкладчыкі кафедры, навуковая дзяржбюджэтных тэма. Русакоў С.А. кіраваў працай навукова-метадычнага семінара.

На працягу многіх гадоў Русакоў С.А. крок за крокам ствараў у Гомелі новы навуковы напрамак, якi звязан з тэорыяй шматмерных функцый - своеасаблівым падмуркам тэорыі аўтаматаў. У яго манаграфіях «Алгебраічныя n-арные сістэмы: Сiлоўская тэорыя n-арных груп» (Мн .: Навука i тэхнiка, 1992. 264 с.) І «Пэўныя праграмы тэорыі n-арных груп» (Мн .: Беларуская навука, 1998.. 182 с.) сістэматызаваны і знайшлі далейшае развіццё вынікі шматгадовых даследаванняў.

З сакавіка 2000 г. у люты 2006 г. кафедру ўзначальвала кандыдат фіз.-мат. навук, дацэнт Васільева Т.І. Яна працягнула традыцыі, закладзеныя папярэднімі загадчыкамі кафедрай. Пад яе кіраўніцтвам на кафедры выконвалася навукова-даследчая праца «Развіццё метадаў тэорыі класаў у даследаванні праектыўных і iн’ектыўных уласцівасцяў груп і алгебры мальцэўского тыпу» (Новікаў С.П., Кулажанка Ю.І., Суворава А.Д., Задорожнюк Я.А., Шабаліна І.П., Блізьнюк (Дзергачова) І.М., Пракапенка А.І., Сіманенка Д.Н., Цітоў О.В., Аль-Шейхахмад А.). У штат кафедры залічана асістэнтам Галавач Л.В., а таксама штат кафедры папоўніўся маладымі выкладчыкамі: асістэнтамі Задорожнюк Я.А., Шабалін І.П., Дзергачова (Блізьнюк) І.М., Пракапенка А.І., Сіманенка Д. Н., Грыбоўскай Я.Я.. У гэты перыяд паспяхова абаранілі кандыдацкія дысертацыі Грыбоўская А.Е. (2002 г.), Шабаліна І.П. (2003 г.), Дзергачова І.М. (2004 г.), Задаражнюк А.А. (2005 г.). Зацверджана ў званні дацэнта Суворава А.Д.

З лютага 2006 г. кафедру ўзначальвае кандыдат фіз.-мат. навук, дацэнт Новікаў С.П. У штат кафедры залічаны асістэнтам Сіманенка Д.М. У 2008 г. Пракапенка А.І. паспяхова абараніла кандыдацкую дысертацыю. Зацверджаны ў званні дацэнта Грыбоўская Я.Я., Шабаліна І.П., Задаражнюк А.А.

У ліпені 2018 гадоў ў сувязі з аптымізацыяй і рэарганізацыяй структуры універсітэта ў штат кафедры былі залічаны тры выкладчыка з расфармаванай кафедры «ИМОТС». Адпаведна да нагрузкі кафедры дадалося чытанне дысцыплін "Тэорыя верагоднасцяў і матэматычная статыстыка» і часткова «Матэматычныя мадэлі».

У цяперашні час калектыў кафедры складаюць загадчык кафедры дацэнт, кандыдат фізіка-матэматычных навук Новікаў С.П., доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар кафедры «Вышэйшая матэматыка»  Кулажанка Ю.І., кандыдаты фізіка-матэматычных навук, дацэнты: Васільева Т. І., Дудко С.А., Шабаліна І.П., Задаражнюк А.А., Грыбоўская Я.Я., Дзергачова І.М., Пракапенка А.І., Еўдакімовіч У.Я., старшыя выкладчыкі: Сасноўскі І .І., Сіманенка Д.М., Алымава Т.В., Бурдук А.Л., вядучы лабарант Сапранькова Л.В., лабарант 2-ой катэгорыі Рудэнка В.А.