Кастрычнік 1917 года і Беларусь

Апублікавана 06.11.2024 07:02

Кастрычніцкая рэвалюцыя 1917 года з'явілася следствам рэзкага абвастрэння супярэчнасцяў расійскага грамадства ва ўмовах Першай сусветнай вайны.

Паразы ў вайне прадэманстравалі няздольнасць царызму і які змяніў яго ў лютым 1917 года часовага буржуазнага ўрада справіцца з нарастаючым агульнанацыянальным крызісам, які завяршыўся Кастрычніцкай рэвалюцыяй і усталяваннем у краіне новай – савецкай улады. Адным з найважнейшых пытанняў, якія ўсталі на парадку дня перад новай рэвалюцыйнай уладай, было нацыянальнае пытанне, цэнтральнай ідэяй якога з'яўлялася самавызначэнне народаў былой Расійскай імперыі.

Кіруючая ў краіне партыя-Расійская Камуністычная партыя (бальшавікоў) яшчэ ў першай сваёй праграме ў 1903 годзе вылучыла лозунг права кожнага народа на самавызначэнне аж да аддзялення і адукацыі сваёй нацыянальнай дзяржавы. У ноч з 26 на 27 кастрычніка 1917 года другі Усерасійскі з'езд саветаў, кіраваны бальшавікамі, прымае дэкрэты аб зямлі і свеце, а ўжо ў лістападзе 1917 года савецкае кіраўніцтва прымае напісаную правадыром рэвалюцыі У.і. Леніным «Дэкларацыю правоў народаў Расіі». У дэкларацыі былі абвешчаныя прынцыпы роўных правоў і суверэнітэту ўсіх народаў Расіі і іх права на самавызначэнне.

Такім чынам, у беларускага народа ўпершыню ў яго гісторыі з'явілася магчымасць стварыць сваю нацыянальную дзяржаўнасць. 7 снежня 1918 года па дакладзе і.у. Сталіна, які быў у той час наркамам па справах нацыянальнасцей, ЦК РКП(б) прымае рашэнне аб стварэнні беларускай дзяржаўнасці на савецкай аснове. 1 студзеня 1919 года абвяшчаецца стварэнне Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі (ССРБ), пераназванай пазней у БССР.

Кастрычніцкая рэвалюцыя дала магчымасць не толькі беларускаму, але і іншым народам Расіі здабыць доўгачаканую дзяржаўнасць, аб'яднацца ў новае, невядомае раней у гісторыі, дзяржава – Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік (СССР), стварыць новую савецкую цывілізацыю.

СССР і ў яго складзе БССР прадэманстравалі ў ХХ стагоддзі ўражлівыя вынікі ў сваім развіцці, не раз здзіўлялі іх супернікаў і праціўнікаў. У самыя кароткія па гістарычных мерках тэрміны былі ліквідаваныя непісьменнасць (да канца 30-х гадоў ХХ стагоддзя), перад Другой сусветнай вайной СССР стаў другой эканомікай свету, а БССР ператварылася з адсталай аграрнай у індустрыяльна развітую Рэспубліку. У БССР ужо ў 20-я гады была створана Акадэмія навук, Першыя беларускія ВНУ, паспяхова праведзена палітыка беларусізацыі, падчас якой сфарміраваны беларускія нацыянальныя кадры, створаны школы з беларускай мовай навучання, паскорыўся працэс адраджэння беларускай культуры.

Кастрычніцкая рэвалюцыя, нягледзячы на ўсе цяжкасці і супярэчнасці рушылі пасля яе перамогі грамадзянскай вайны, пасляваеннай разрухі і аднаўлення народнай гаспадаркі, цяжкіх для народаў СССР часоў фарсіраванай калектывізацыі і індустрыялізацыі, рэпрэсій 30-х гадоў, упершыню ў сусветнай гісторыі дала магчымасць народам рэалізаваць сваё права на самавызначэнне, на свой выбар гістарычнага развіцця.

Для народа сучаснай Рэспублікі Беларусь відавочна – не было б Кастрычніка 1917 года – не было б і беларускай дзяржаўнасці.

Кандыдат гістарычных навук, дацэнт
кафедры «Філасофія, гісторыя і паліталогія»
А.Б. Бессольнаў