Дыялогавая пляцоўка «Кастрычніцкая сацыялістычная рэвалюцыя і яе значэнне для Беларусі»
- Апублікавана 05.11.2024 16:42
5 лістапада намеснікам дэкана па ідэалагічнай і выхаваўчай рабоце факультэта эканомікі і бізнес-тэхналогіі Н.А. Рабцавай са студэнтамі гр. ГТ-11 была праведзена дыялогавая пляцоўка «Кастрычніцкая сацыялістычная рэвалюцыя і яе значэнне для Беларусі».
Да гэтага часу Кастрычніцкая рэвалюцыя застаецца прадметам спрэчак і дыскусій сярод гісторыкаў.
Ацэнкі Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г. гучаць розныя, але пры ўсёй супярэчлівасці пытання немагчыма адмаўляць галоўнае: рэвалюцыя аказала каласальны ўплыў на наступны ход гісторыі і стала паваротным момантам у фарміраванні беларускай дзяржаўнасці.
У Беларусі 25 кастрычніка 1917 г. бальшавікі ў Выканаўчым камітэце Мінскага Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў атрымалі па тэлеграфе паведамленне пра перамогу ўзброенага паўстання ў Петраградзе. Савет абвясціў аб спыненні дзейнасці ўсіх органаў улады, падпарадкаваных Часоваму ўраду, і абвясціў сябе ўладай у Мінску. Непасрэднае кіраўніцтва па пераходзе ўлады да Саветаў было ўскладзена на створаны бальшавікамі Ваенна-рэвалюцыйны камітэт Заходняй вобласці і фронту (ВРК), які абапіраўся на салдат. Яго ўзначалілі вядомыя бальшавікі к. Ландэр, а.Мяснікоў, в. Кнорын, Н. Рагозінскі. Супраць новай улады выступілі меншавікі, эсэры і бундовцы. Прадстаўнікі гэтых партый стварылі ў Мінску "Камітэт выратавання рэвалюцыі" на чале з эсэрам т.Калатухіным. Камітэт паспрабаваў узяць уладу ў свае рукі, але бальшавікі, выкарыстоўваючы падтрымку войскаў Заходняга фронту, пераадолелі супраціў палітычных праціўнікаў і ўсталявалі свой кантроль на ўсёй неакупаванай нямецкімі войскамі тэрыторыі Беларуси.
Пасля Петраграда і Масквы трэцім цэнтрам, дзе вырашаўся поспех пераходу ўлады да Саветаў, стаў Магілёў. Тут знаходзілася Стаўка Вярхоўнага Галоўнакамандуючага расійскай арміяй на чале з генералам Н. Духониным. Пасля звяржэння Часовага ўрада стаўка ўзначаліла барацьбу з бальшавікамі. 19-20 лістапада яна была ліквідаваная ваеннымі часткамі, настроенымі па-бальшавіцку (камандавалі Р. Берзін, Н.Крыленка).
Хутка і бяскроўна адбыўся пераход улады ў войсках Заходняга фронту. Многія салдаты падтрымалі дэкрэты аб міры і зямлі. Яны спадзяваліся, што бальшавікі створаць аднастайнае сацыялістычны ўрад з прадстаўнікоў усіх сацыялістычных партый (бальшавікоў, меншавікоў, эсэраў) і забяспечаць скліканне Ўстаноўчага сходу, якое павінна было адыграць ролю Усерасійскага парламента. Аднак Устаноўчы сход, скліканы бальшавікамі ў студзені 1918 г.у Петраградзе, імі ж было і разагнана, бо не прызнала ўлады Саветаў.
Пасля кастрычніцкіх падзей на тэрыторыі Беларусі пачалося фарміраванне новай сістэмы органаў улады. У лістападзе 1917 г.быў створаны першы вышэйшы заканадаўчы орган савецкай улады на тэрыторыі Беларусі – абласны выканаўчы камітэт Заходняй вобласці і фронту (Аблвыканкамзап). Яго першымі кіраўнікамі былі а. Мяснікоў, Н.Рагозінскі. Для вырашэння найбольш важных пытанняў быў створаны выканаўчы орган улады-Савет народных Камісараў (СНК) Заходняй вобласці і фронту на чале з К.Ландэрам.
Падзеі кастрычніка 1917 г.адзначылі рашучы рэвалюцыйны пераход ва ўсталяванні новай формы ўлады – улады Саветаў рабочых, сялянскіх і салдацкіх дэпутатаў. Аднымі з першых мерапрыемстваў савецкай улады на неакупіраванай тэрыторыі Беларусі ў 1917-1918 гг.сталі нацыяналізацыя банкаў і прамысловасці, усталяванне працоўнага кантролю над вытворчасцю і размеркаваннем прадуктаў, усталяванне 8-гадзіннага працоўнага дня, канфіскацыя памешчыцкага землеўладання і стварэнне першых формаў Калектыўных сялянскіх гаспадарак, Увядзенне бясплатнай адукацыі і пачатак ліквідацыі непісьменнасці сярод дарослага насельніцтва Беларусі.
Бальшавікі, высунуўшы блізкія і зразумелыя людзям ідэі роўнасці, сацыяльнай справядлівасці, міру, вырашэння зямельнага пытання, у большай ступені адпавядалі народнай псіхалогіі таго часу. Адбыўся пераход з прагрэсуючага заняпаду ў стан крышталізацыі новых цэнтраў дзяржаўнай улады. Па вялікім рахунку, Кастрычніцкая рэвалюцыя азначала практычную магчымасць рэалізацыі беларускай нацыянальнай дзяржаўнасці.
