Выхаванне лідэрскіх і прафесійных якасцяў моладзі праз удзел у працы студэнцкіх будаўнічых атрадаў.
Больш за паўстагоддзя таму зараджэнне і развіццё студэнцкіх будаўнічых атрадаў у Савецкім Саюзе стала падзеяй дзяржаўнага маштабу. Усесаюзныя студэнцкія будаўнічыя атрады (УСБА або, для сцісласці, будатрады і студатрады) прадстаўлялі сабой камсамольскую ўсесаюзную праграму ЦК ВЛКСМ для студэнтаў вышэйшых і сярэдне-прафесійных навучальных устаноў, фармаваўшую часовыя працоўныя калектывы для добраахвотнай працы ў вольны ад вучобы час (як правіла, летніх канікул ) на розных аб'ектах народнай гаспадаркі Савецкага Саюза. Падобныя будатрады перш за ўсё накіроўваліся на аб'екты, якія адносяцца да ўдарных камсамольскіх будоўляў.
Першы працоўны семестр савецкіх студэнтаў прайшоў летам 1924 гады, калі ВЦСПС і Наркамат працы і асветы выдаў інструкцыю аб практыцы студэнтаў у летні час. Гэты дакумент ўскладаў арганізацыю працы студэнтаў падчас вакацый на прамысловых і сельскагаспадарчых прадпрыемствах краіны на камсамольскія арганізацыі ВНУ, прадпісваючы кіраўніцтву прымаючых арганізацый і адпаведных наркаматаў і ведамстваў аказваць ім неабходнае садзейнічанне. У 1920-я гады першымі адгукнуліся на заклік пачаць працоўны семестр студэнты МВТУ ім. Н.Э.Баўмана, а ў 1933 годзе ўжо 350 тыс. прадстаўнікоў вузаўскай моладзі працавалі на будоўлях пяцігодкі, сярод якіх былі Магніткі і Днепрагэс, Маскоўскі метрапалітэн, чыгунка Масква-Омск і г.д. Момантам узнікнення студэнцкіх атрадаў у сучасным фармаце прынята лічыць вясну 1959 года, калі 339 студэнтаў-фізікаў Маскоўскага дзяржаўнага універсітэта імя М.В.Ламаносава паехалі на Цаліну ў Паўночна-Казахстанскую вобласць (Булаеўскi раён), дзе пабудавалі 16 аб'ектаў, выканаўшы аб'ём работ на суму 250 тысяч рублёў. Неўзабаве на Цаліну сталі прыбываць студэнты і з іншых ВНУ. У 1963 году з'яўляюцца першыя атрады ў небудаўнiчай сферы: праваднікі пасажырскіх вагонаў і г.д. У 1966 годзе ў Крамлёўскім Палацы з'ездаў адбыўся першы Усесаюзны злёт УСБА, дзе быў прыняты адзіны для ўсіх атрадаў Статут, а ў 1969 годзе створаны цэнтральны штаб УСБА пры ЦК ВЛКСМ. Аналагічныя штабы ствараліся і ў рэспубліканскіх камітэтах камсамола.
Найбольш вядомымі будоўлямі, у якіх прымалі ўдзел УСБА былі: Волжскі аўтамабільны завод (1967 г.), КАМАЗ (з 1971 г. да першага аўтамабіля ў 1976), БАМ (з 1974 г. па 1982 г.) Саяна-Шушанская ГЭС (1978 г.), інфраструктура Алімпійскіх гульняў 1980 года. Акрамя гэтага байцы студэнцкіх атрадаў дапамагалі ў ліквідацыі наступстваў землятрусаў у гарадах Ташкент і Спiтак. У перыяд з 1977 па 1980 гады рух перажываў свой росквіт. Усяго за чатыры гады працы будатрадаў было ахоплена больш за тры мільёны студэнтаў з усяго Савецкага Саюза, а да сярэдзіны 80-х гадоў праз УСБА прайшлі 12,758 мільёнаў студэнтаў. Дзякуючы студэнцкім атрадам былі заснаваныя горада Усць-Ілімск і Братск.
Без перабольшання можна сказаць, што была сфарміравана ўстойлівая сістэма ўключэння моладзі ў рашэнне важных эканамічных і вытворчых задач. Будаўнічыя атрады сталі адным з эфектыўных інструментаў працоўнага і патрыятычнага выхавання моладзі, у маладых людзей фармаваліся не толькі навыкі калектыўнай работы, але і лідэрскія якасці. Не выпадкова, што многія з ліку актыўных будатрадаўцаў пасля занялі высокія адказныя пасады ў самых розных сферах эканомікі і грамадскага жыцця краіны. Дзейнасці будатрадаў спадарожнічаў прапрацаваны цырыманіял, важную псіхалагічную ролю ў якім гралi будатрадаўскай форма і сімволіка. Як правіла, на куртку байца будатрада нашываліся шаўроны навучальнай установы і знак «УСБА» або знакі рэгіянальных аб'яднанняў і канкрэтнага атрада. З 1962 года для будатрадаў сталі цэнтралізавана выпускаць значкі – спачатку «Студэнцкая цалінная будоўля» (з 1962 па 1973), потым «Студэнцкія будаўнічыя атрады» (з 1968 па 1972 г.) і, нарэшце, «Усесаюзны студэнцкі атрад» (з 1973 года па 1992) .
У Рэспубліцы Беларусь у цяперашні час адраджэннем і развіццём будатрадаўскага руху займаецца Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі. Зварот да будатрадаўскiх традыцый дае студэнтам магчымасць адначасова праходзіць вытворчую практыку, удзельнічаць у актуальных для дзяржавы і грамадства справах і зарабіць пэўныя грашовыя сродкі, а таксама спрыяе рэалізацыі канцэпцыі практыка-арыентаванага адукацыі – і прадпрыемства, і будучы спецыяліст паскараюць працэс адаптацыі да вырашэння рэальных вытворчых задач. Дадзеную схему можна лічыць элементам інавацыйнага адукацыі, у якім трохкутнік «навука – адукацыя – вытворчасць» ўмацоўваецца, так як удзел у працы будатрадаў дапамагае замацаваць веды, атрыманыя ў аўдыторыях, рэальнай практыкай спрыяе працоўнай і сацыяльнай адаптацыі студэнтаў да будучай працы па абранай спецыяльнасці.
У рамках сістэмы ідэалагічнай і выхаваўчай работы на будаўнічым факультэце Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта транспарту, сумесна з ГА «БРСМ» з 2008 года дзейнічае аўтарскі праект "Выхаванне лідэрскіх і прафесійных якасцяў моладзі праз удзел у рабоце студэнцкіх будаўнічых атрадаў".
Кіраўніцтва факультэта i выпускаючай кафедры « і штаб працоўных спраў праводзяць накіраваную працу па арганізацыі правядзення вытворчай практыкі студэнтаў у складзе будаўнічых атрадаў, калі выкананая студэнтамі праца адпавядае профілю спецыяльнасці, па якой яны навучаюцца.
Адначасова з гэтым удзел у будаўнічым атрадзе з'яўляецца стымулюючым фактарам навучальнага працэсу, паколькі дазваляе як прадастаўляць удзельнікам індывідуальныя тэрміны праходжання бягучай атэстацыі, так і адбіраць студэнтаў па сярэднім бале экзаменацыйнай сесіі. Акрамя таго байцы атрадаў праходзяць навучанне асновам працоўнага заканадаўства па ахове працы і тэхніцы бяспекі, бяспечным метадам вытворчасці работ са здачай экзаменаў, а таксама медыцынскую камісію на прафпрыдатнасць. У далейшым за арганізацыю ўсёй дзейнасці атрада адказвае камандзір, выбіраемы з ліку студэнтаў, якія валодаюць лідэрскімі якасцямі. Эфектыўнасць работы кожнага байца атрада і памер заработнай платы разлічваецца па каэфіцыенту яго працоўнага ўдзелу, што таксама з'яўляецца стымулам у дадзенай сферы.
Будатрады для нас – неад'емная частка навучальнага працэсу, гэта паўнавартасная вытворчая практыка. Студэнцкая моладзь факультэта, працягваючы лепшыя традыцыі, бярэ на ўзбраенне галоўныя каштоўнасці будатрадаўскага руху: уменне працаваць у камандзе, згуртаванне ў інтарэсах агульнай справы, патрыятызм і гонар за сваю краіну, высокія маральныя якасці, лідэрства, ініцыятыва і прафесіяналізм. Час даказаў, што будаўнічыя атрады – эфектыўная форма супрацоўніцтва студэнтаў і патэнцыйных працадаўцаў.
Дзякуючы моцнай дружбе выпускнікоў розных гадоў БелIIЧТа – БелДУТа паміж нашым універсітэтам і рознымі арганізацыямі былі падпісаны пагадненні аб супрацоўніцтве ў галіне арганізацыі дзейнасці студэнцкіх будаўнічых атрадаў, вытворчым, інфармацыйным і навукова-тэхнічным узаемадзеянні. Сярод арганізацый, з якімі кантактуе ў гэтай сферы наш універсітэт ТАА «Тындатрансбуд» (Расійская Федэрацыя), ААТ «Трэст Белтрансбуд», ААТ «Дарожна-будаўнічы трэст №2, г. Гомель» і іншыя.
У адпаведнасці з пагадненнем студэнты трэцяга і чацвёртага курсаў будаўнічага факультэта спецыяльнасцяў «Будаўніцтва чыгунак, пуць і пуцявая гаспадарка» і «Аўтамабільныя дарогі» праходзяць вытворчую практыку ў складзе будаўнічых атрадаў. У перыяд 2008 – 2013 яны працавалі на будаўніцтве федэральнай аўтамабільнай дарогі «Амур», лагістычнага комплексу «Дамадзедава», ўчастка чыгункі «Нарын-Лугокан» на тэрыторыі Забайкальскага края Расійскай Федэрацыі. У 2011 – 2012 г. будаўнічы факультэт атрымаў запрашэнне ад ААТ «РЖД» – Генеральнага спонсара Алімпійскіх Гульняў 2014 года ў г. Сочы прыняць удзел у будаўніцтве інфраструктуры Гульняў у рамках трэцяга працоўнага семестра. Больш за 1000 студэнтаў з чыгуначных ВНУ Расіі, Арменіі, Беларусі, Літвы, Латвіі, Эстоніі, Казахстана, Кыргыстана, Украіны прнялi ўдзел у будаўніцтве галоўнай транспартнай артэрыі алімпіяды – сумешчанай (аўтамабільнай і жалезнай) дарогі Адлер – горнакліматычны курорт «Альпiка-Сэрвіс» працягласцю 48,5 км, якая ўключае ў сябе больш за 80 мастоў і эстакад і 12 тунэляў агульнай даўжынёй 29 км.
Вопыт удзелу ў будоўлях падобнага маштабу ГА «БРСМ» выкарыстаў пры арганізацыі дзейнасці студэнцкіх будаўнічых атрадаў на будаўніцтве Беларускай атамнай электрастанцыі, якая атрымала статус Усебеларускай маладзёжнай будоўлі. Студэнты факультэта ў складзе будаўнічага атрада імя Марата Казея летам 2016 гады працавалі ў якасці цесляроў, арматуршчыкаў, бетоншчыкаў, геадэзістаў. А пасля працы ішлі бітвы на спартыўных і канцэртных пляцоўках. Будаўнічыя атрады – гэта не толькі праца, гэта яшчэ і зносіны, творчасць, асаблівая якая аб'ядноўвае атмасфера, якая спрыяе набыццю не толькі прафесійных навыкаў, але і новых сяброў і з'яўляецца сур'ёзным інстытутам сацыяльна-працоўнай адаптацыі моладзі.
Так як прыярытэтным напрамкам аўтарскага праекта можна лічыць вытворчую практыку ў складзе будаўнічых атрадаў на рэспубліканскіх аб'ектах, акрамя Беларускай АЭС нашы студэнты прымалі ўдзел у будаўніцтве аўтадарог М5 «Гомель – Мінск» і М6 «Гродна – Мінск», чыгункі «Мінск – Ждановічы», рэканструкцыі дзіцячай абласной клінічнай бальніцы па вул. Жаркоўскага ў г. Гомелі і г.д., а таксама ў складзе экалагічнага атрада праходзілі практыку ў Гомельскім абласным камітэце прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя. На вытворчасці студатрадаўцаў працуюць пад кіраўніцтвам вопытных работнікаў-практыкаў, якія актыўна садзейнічаюць у фарміраванні прафесійных навыкаў і якасцяў у студэнцкай моладзі.
За час дзеяння праекта назапашаны дастатковы вопыт, каб гаварыць, што яго рэалізацыя дае магчымасць выяўлення сярод студэнтаў лідэраў, – людзей са сфармаваным грамадзянскіх самасвядомасцю і ярка выяўленай патрыятычнай пазіцыяй, здольнасцю праявіць ініцыятыву і ўзяць на сябе адказнасць за атрыманы вынік. Большасць удзельнікаў праекту пасля заканчэння універсітэта атрымалі размеркаванне ў арганізацыі, у якіх праходзілі вытворчую практыку ў складзе будатрадаў. Атрыманы імі вопыт дазволіў многім з іх зрабіць прафесійную кар'еру і самім запрашаць на вытворчую практыку будатрады з ліку цяперашніх студэнтаў.
