У сям’і без гвалту

Апублікавана 20.12.2020 07:51

У лістападзе 2020 адбылася інфармацыйная сустрэча педагога-псіхолага ўніверсітэта Ярашэвіч Ганны Сяргееўны са студэнтамі 4-га курса спецыяльнасці «Мытная справа» па надзённай праблеме таварыства «Хатні гвалт». Прынята лічыць, што самае бяспечнае месца для дзіцяці - гэта ягоны дом, сям’я.

Здавалася б, сапраўды, – менавіта тут побач з дзіцем знаходзяцца людзі, якія закліканы любіць і абараняць яго, клапаціцца пра яго. Аднак у апошні час усё часцей даводзіцца чуць пра выпадкі жорсткага абыходжання з дзецьмі бацькоў і іншых членаў сям’і. Праблема гвалту над дзецьмі стаіць досыць востра ва ўсім свеце – і ў той жа час застаецца ў цені, таму што мала хто гатовы гаварыць пра яе публічна і адкрыта.

Мэтай сустрэчы, перш за ўсё, стала інфармаванне і тлумачэнне студэнтам пра паняцце гвалту, што маецца на ўвазе пад жорсткім абыходжаннем з дзіцём і як яго пазбегнуць. Найбольш распаўсюджанымі формамі гвалту з’яўляюцца:

• фізічны гвалт – да фізічнага гвалту датычыцца не толькі рукапрыкладства, але і аплявухі, плясканні і выспяткі;
• сэксуальны гвалт – прымус займацца сэксам супраць волі жанчыны;
• эканамічны гвалт заключаецца ў тым, што адзін з партнёраў не дазваляе іншаму працаваць, распараджацца сямейным бюджэтам, кантралюе кожную куплю;
• эмацыйны гвалт – гэта сталая крытыка з боку партнёра (занадта тоўстая, дурная, дрэнна апранаешся, непрыгожая і г.д.), прыніжэньне на людзях;
• псіхалагічны гвалт – гэта абразы, шантаж, пагрозы, ігнараванне, ізаляцыя, запалохванне, кантроль над жыццём ахвяры, прымус да якіх-небудзь непажаданых дзеянняў. Гэта самы распаўсюджаны тып сямейнага гвалту.

Рабяты пазнаёміліся са статыстычнымі дадзенымі аб праявах хатняга гвалту, напрыклад, у Беларусі, па дадзеных ААН, 4 з 5-ці жанчын ва ўзросце ад 18 да 60 гадоў падвяргаюцца псіхалагічнаму гвалту ў сям’і, кожная чацвёртая (з рознай частатой) - фізічнаму гвалту, 22,4 % жанчын адчуваюць эканамічны і 13,1% – сэксуальны гвалт з боку свайго мужа або сталага партнёра.

Да псіхалагічнаму гвалту датычыцца таксама абясцэньванне («ты не зарабляеш», «сядзіш дома», «суп перасолены», «ты не развіваешся»). Партнёр ці дзіця ўвесь час падвяргаецца крытыцы, яму стала паказваюць ягоныя недахопы і пралікі, часта гэта выглядае як высмейванне пры іншых людзях, дзе мэтай з’яўляецца выклік пачуцця віны і сораму, якія развіваюцца ў комплексы непаўнавартасці. Часта чалавеку вельмі складана аднавіцца пасля такіх адносінаў, губляецца як вера ў партнёрства, так і вера ў сябе.

Газлайтынг – адна з самых жорсткіх і непераносных формаў псіхалагічнага гвалту, калі чалавек адмаўляе свайму партнёру або дзіцяці ў адэкватнасьці: «табе здалося», «гэтага не было», «ты проста не разумееш гэтага». Часта адмаўляюцца падзеі, пачуцці, эмоцыі. Чалавек, які падвергнуўся газлайтынгу, адчувае, нібы ён губляе розум.

Асобна ўдзельнікі абмеркавалі такое паняцце, як віктымблеймінг (абвінавачванне ахвяры):

«А навошта яна на кватэру да яго пайшла – сама вінаватая!»

«Дык а чаго яна чакала, апранаючы такую кароткую спадніцу?!»

«Вочы бачылі, што бралі. Не мог чалавек раптам змяніцца. Значыць, было нешта ў паводзінах першапачаткова! Няма чаго было і нараджаць ад такога чалавека».

Чалавек, які перажыў гвалт, мае патрэбу ў разуменні і падтрымцы. На жаль, замест гэтага ён, часцяком чуе абвінавачванні ва ўласнай вінаватасці. Гэта цалкам вытлумачальна: нам складана паверыць у тое, што з добрымі людзьмі здараюцца дрэнныя рэчы, і хочацца верыць, што вядучы сябе «правільна», мы пазбегнем небяспекі. Але, на жаль, гэта не так.

У гвалце заўсёды вінаваты агрэсар. Гэта ягоны выбар і ягоная адказнасць.

Многія лічаць, што калі сёння гэта адбываецца не ў маёй сям’і, то гэта мяне не тычыцца. Аднак, гэта не так! Згодна з сумнай статыстыкай, каля 40% ад агульнага ліку забойстваў здзяйсняюцца ў побыце, у 70% гвалтоўных замахаў у сям’і ахвярамі з’яўляюцца жанчыны і дзеці.

У многіх выпадках да злачынстваў магло і не дайсці, калі б пацярпелыя сваечасова звярталіся па дапамогу ў органы ўнутраных справаў, або на тэлефон гарачай лініі для пацярпелых ад хатняга гвалту (тел.8- 801-100-8-801).

Якой бы ні была форма гвалту, важна ведаць, што справіцца з гэтым, знаходзячыся ў адносінах, вельмі складана. Таму вельмі важна спачатку выйсці з сітуацыі гвалту, а потым ужо разбірацца з партнёрам. Выйсці – гэта ў літаральным сэнсе адысці ад гвалтаўніка, ўцячы ці нават знікнуць з ягонага поля зроку. Бо калі вы будзеце знаходзіцца побач, то гвалтаўнік знойдзе спосабы ўплываць на вас, як рабіў гэта заўсёды. Вельмі складана ў гэтай сітуацыі дзецям, калі псіхалагічны гвалт практыкуюць іхнія ўласныя бацькі. Часта яны інтуітыўна сыходзяць з хаты, спрабуючы такім чынам супрацьстаяць гвалту.

Такія інфармацыйныя сустрэчы будуць карысныя не толькі студэнтам, але і іхнім бацькам, а таксама ўсім тым, хто так ці інакш датычны да выхавання дзяцей, гэта значыць, выхавальнікам, выкладчыкам, педагогам, кіраўнікам творчых гурткоў, трэнерам спартыўных секцый.

Дзякуем Ганне Сяргееўне за каштоўную інфармацыю і гатоўнасць да супрацоўніцтва!