Кафедра «Філасофія, гісторыя і паліталогія»

Гiсторыя кафедры

Кафедра была створана ў верасні 1953 года. Першапачатковая яе назва – "Асновы марксізму-ленінізму» і ў яе склад уваходзілі ўсе выкладчыкі грамадскіх дысцыплін. Загадчыкам кафедры быў прызначаны к.г.н., дацэнт К.П. Шылко (1953-1954), выпускнік Мінскага педагагічнага інстытута, ветэран Вялікай Айчыннай вайны. У першыя гады на кафедры працавалі кандыдаты гістарычных навук А.Д. Дзiранок, А.А. Філімонаў, асістэнты П.Г. Дзенiсенак, Н.Г. Кавалёў, І.М. Волкаў і заг. кабінетам Н.Н. Зароўская.

У наступныя гады, з пачаткам заняткаў на старэйшых курсах, штат кафедры папоўнілі кандыдаты эканамічных навук Ф.А. Башкiнцаў, Н.Ф. Лапушанскi, кандыдаты філасофскіх навук Д.А. Хадалевiч і Г.І. Харошка, кандыдат гістарычных навук І.П. Паклонскі, выкладчыкі Г.І. Навуменка, З.І. Патапенка, Р.Н. Раскін, М.І. Ражкоў, Г.І. Шаўчук, А.І. Шаляляеў. Гэта дазволіла прыступіць да арганізацыйнай перабудовы і разузбуйнення кафедры «Асновы марксізму-ленінізму».

У 1955 г. з яе вылучыліся дысцыпліны эканамічнага цыклу, і была створана кафедра «Палітэканомія», у склад якой у 1965 г. увайшлі выкладчыкі філасофскіх і эканамічных дысцыплін. На базе ўжо гэтай кафедры былі ўтвораны кафедры «Эканоміка транспарту» (1964) і «Філасофія» (1969).

З 1965 г. пасля ўвядзення курса навуковага камунізму кафедра «Асновы марксізму-ленінізму» перайменавалася ў кафедру «Гісторыя КПСС і навуковы камунізм». З верасня 1991 г. кафедра стала называцца «Гісторыя і паліталогія».  

Кафедра «Гісторыя і паліталогія» (праіснавала пад рознымі назвамі) у БелIIЧТе амаль 40 гадоў. Пасля К.П. Шылко яе больш за 25 гадоў узначальваў буйны беларускі навуковец, д.гіст.н. А.Д. Дзiранок. У далейшым кафедру ўзначальвалі кандыдаты гістарычных навук, дацэнты Г.І. Шаўчук, І. П. Паклонскі і Н.І. Тарасенка.  

Вялікую працу па ўдасканаленні вучэбна-метадычнага працэсу і развіццю навуковых даследаванняў адыгралi вядучыя выкладчыкі кафедры дацэнты Г.П. Машыцкi, І. П. Паклонскі, Н.І. Тарасенка, Г.І. Шаўчук, Э.А. Чарткоў, Г.І. Блізнец, Г.М. Чаянкова, О.С. Восіпава, А.Б. Бяссольнаў, старэйшыя выкладчыкі У.І. Гарбачоў і Л.С. Баравік.  

Лекцыйныя курсы і семінарскія заняткі выкладчыкі праводзілі, арганічна ўвязваючы праграмны матэрыял з сучасным жыццём свету і краіны, з развіццём чыгуначнага транспарту рэспублікі.  

Аб узроўні і эфектыўнасці даследчай працы на кафедры сведчыць той факт, што па яе выніках было апублікавана 4 манаграфіі і абаронены 5 кандыдацкіх дысертацыі (Г.І. Шаўчук, М.І. Ражкоў, Г.І. Блізнец, А.Б. Бяссольнаў, Г.М. Чаянкова), прычым 3 з іх звязаны з чыгуначным транспартам рэспублікі.  

Філасофскія дысцыпліны вывучаліся на працягу ўсёй гісторыі нашай ВНУ, але як самастойнае падраздзяленне кафедра "Філасофія" працавала з 1969 года па 1992 гг.

Кафедру паслядоўна узначальвалі кандыдаты філасофскіх навук, дацэнты Г.І. Харошка, М.М. Сунцоў, М.І. Зуй. На кафедры працавалі вопытныя выкладчыкі, дацэнты Ю.М. Будрын (будучы першы дэкан гуманітарна-эканамічнага факультэта БелДУТ), В.А. Дубровін, М.І. Зуй, А.Г. Кірычэнка, В.Л. Міхаленка, старэйшыя выкладчыкі Е.Б. Калач, У.І. Клыга, В.А. Альшэўскі, Р.Р. Цімафеенка, заг. кабінетам С.А. Ганчароў і ст. лабарант М.Б. Красная. З утварэннем кафедры значна актывізавалася вучэбна-метадычная, навуковая і выхаваўча-ідэалагічная праца.  

Сапраўдным цэнтрам арганізацыі самастойнай падрыхтоўкі студэнтаў стаў вучэбна-метадычны кабінет кафедры, абсталяваны неабходнай літаратурай і комплексам ТСН, экранна-нагляднымі дапаможнікамі, наборам слайдаў і фанатэка шэрагу лекцый. Па шэрагу тэм выкарыстоўваліся навучальныя фільмы і вынікі сацыялагічных даследаванняў, якія праводзiлiся кафедрай у інстытуце і на прадпрыемствах.  

Кафедра падтрымала ідэю, якая распаўсюдзілася ў сярэдзіне 80-х гадоў у ВНУ рэспублікі аб умацаванні саюза філасофіі і прыродазнаўства. На ўсіх факультэтах інстытута былі створаны і паспяхова працавалі філасофска-метадалагічныя семінары выкладчыкаў і навуковых супрацоўнікаў. Кансультантамі семінараў былі выкладчыкі філасофіі. Праца семінараў вельмі станоўча адбівалася на павышэнні светапогляднай накіраванасці ўсёй сістэмы навучальнага і выхаваўчага працэсу ў інстытуце і атрымала станоўчую ацэнку на рэспубліканскім Савеце метадалагічных семінараў пры Прэзідыуме АН БССР.

У ліпені 1992 г. кафедры "Гісторыя і паліталогія» і «Філасофія» аб'яднаны ў кафедру "Філасофія, гісторыя і паліталогія», якую ўзначаліў кандыдат гістарычных навук, дацэнт Н.І. Тарасенка, а з 1996 г. па сённяшні дзень - кандыдат філасофскіх навук, дацэнт А.Г. Кірычэнка.

90-я гады ХХ ст. у гісторыі калектыву кафедры «Філасофія, гісторыя і паліталогія» сталі выключна насычаным, плённым і складаным этапам развіцця, вызначальнай рысай якога сталіся падрыхтоўка і пераход на новыя навучальныя праграмы курсаў па філасофіі, гісторыі і паліталогіі, а таксама ўвядзенне і засваенне новых дысцыплін: гісторыі Беларусі , культуралогіі, сацыялогіі, сацыяльнай псіхалогіі, этыкі, эстэтыкі, рэлігіязнаўства, логікі, правоў чалавека, асноў псіхалогіі і педагогікі. У дадатку да асноўных дысцыплінах выкладчыкамі кафедры былі падрыхтаваныя новыя варыянты спецкурсаў, якія ўлічваюць спецыфіку універсітэта: асновы дзелавых зносін і дыпламатыі, псіхалогія і этыка на транспарце, псіхалогія кіравання, філасофія тэхнікі, палітычная ідэалогія і культура, гісторыя беларускай культуры, беларусазнаўства, гісторыя г. Гомеля.  

Дынамізм і прадуктыўнасць гэтай працы шмат у чым вызначыліся актыўнай пазіцыяй і дзейнасцю выкладчыкаў, аб'яднаных у навучальныя модулі кафедры, узначаленыя Н.В. Бяссольнавай, Г.І. Блізнец, А.Г. Кірычэнка, Л.В. Пад’ялоўскай, В.С. Восіпавай.

Пры фарміраванні навучальных праграм калектыў кафедры адышоў ад аднабакова-ідэалагічнай арыентацыі ведаў, вызваліўся ад жорсткай палітычнай ангажаванасці гуманітарных навук. Увесь працэс адукацыі ажыццяўляецца ў рамках гуманітарызацыі і гуманізацыі адукацыі. З поўнай упэўненасцю можна казаць пра тое, што на змястоўным узроўні быў ажыццёўлены пераход ад моноцентристской мадэлі грамадазнаўчага адукацыі да антропокультурологической парадыгме сацыяльна-гуманітарнай падрыхтоўкі на ўсіх ступенях сістэмы адукацыі.

Выкладчыкамі кафедры былі падрыхтаваныя і апублікаваныя вучэбна-метадычныя дапаможнікі па ўсіх дысцыплінах: гісторыі Беларусі (Г.І. Блізнец, Л.С. Скрабіна, Г.М. Чаянкова, Н.А. Рабцава), гісторыі беларускай культуры і беларусазнаўстве (Н. А. Рабцава), Вялікай Айчыннай вайне савецкага народа (Л.С. Скрабіна), культуралогіі (Е.Б. Калач, Н.В. Бяссольнава), логікі (А.Г. Кірычэнка, В.А. Альшэўскі, А.В. Літвінчук), асновах псіхалогіі і педагогікі (А.Б. Бяссольнаў, В.С. Восіпава, Т.І. Сасноўская, Т.А. Тупiчэнка), паліталогіі (Л.В. Пад’ялоўская, Н.І. Тарасенка, Н. К. Цецерукоў), сацыялогіі (А.В. Літвінчук, В.С. Восіпава, Н.К. Цецерукоў), філасофіі (Ю.М. Будрын, А.Г. Кірычэнка, В.Л. Міхаленка, Г.І. Харошка) , рэлігіязнаўстве (А.П. Ялопаў), этыцы (М.І. Зуй, Н.К. Цецерукоў).

Была арганізавана і метадычна забяспечана работа па падрыхтоўцы магістрантаў, аспірантаў і суіскальнікаў. Улічваючы вопыт адукацыйнай сістэмы РФ, іншых замежных краін, нацыянальна-культурныя асаблівасці беларускай сістэмы адукацыі дацэнтамі Ю.М. Будрыным і А.Г. Кірычэнка была падрыхтавана і выдадзена праграма для здачы кандыдацкага экзамену па філасофіі, якая адпавядае патрабаванням ВАКа Рэспублікі Беларусь, затым канцэптуальна перапрацаваная ў сувязі з увядзеннем курса «Філасофія і метадалогія навукі».

Выкладчыкі кафедры актыўна займаюцца навуковымі даследаваннямі. Паспяхова выконваліся тэмы: «Сацыякультурныя аспекты мадэрнізацыі посттаталітарнага грамадства», «Сацыяльнае пазнанне: міждысцыплінарна-канцэптуальны аналіз» (кіраўнік - дац. А.Г. Кірычэнка); «Канцэптуальны аналіз генезісу ўсходнеславянскага суперэтнасу» (дац. Г.М. Чаянкова); «Сістэмныя даследаванні механізму сацыяльных і соцкультурных трансфармацый сучаснага беларускага грамадства з пазіцыі соцыасiнергетычнага падыходу» (праф. В.С. Восіпава); «Беларуска-расійскія адносіны: гісторыя і сучаснасць» (дац. Г.М. Чаянкова).  

Кафедра была распрацоўшчыкам фундаментальных навукова-даследчых праектаў, накіраваных на аналіз стану і перспектыў развіцця беларускага соцыюму, праблем адзінства славянскіх народаў. Кафедра "Філасофія, гісторыя і паліталогія" з'яўлялася ініцыятарам вывучэння культурнай спадчыны біскупа Тураўскага княства XII стагоддзя свяціцеля Кірыла. Асноўныя намаганні былі накіраваны на выкананне дзяржбюджэтных тэм: «Славянскі свет у XXI стагоддзі» (2005-2009), «Славянскі свет ва ўмовах глабалізацыі» (2010-2014), «Усходнеславянская цывілізацыя ў сучасным глабалізуючымся свеце» (2015-2019), «Сістэма ідэалагічнай і выхаваўчай работы ва УА «БелДУТ»». Са студзеня 2020 г. выкладчыкі пачалі працу над кафедральнай дзяржбюджэтнай навуковай тэмай «Еўразійская прастора ва ўмовах выклікаў і рызыкаў сучаснасці»

Вынікі навуковых даследаванняў атрымалі адлюстраванне ў манаграфіях: «Сацыяльнае пазнанне: спецыфіка, формы, функцыі» (А.Г. Кірычэнка), «Беларусь на шляху пераменаў» (А.Г. Кірычэнка, В.С. Восіпава, М.К. Цецерукоў ), “Філасофскія і сацыяльна-гуманітарныя аспекты вышэйшай інжынернай адукацыі” (А.Б. Няўзорава, А.Г. Кірычэнка, А.Б. Бяссольнаў), «Метадалагічнае абгрунтаванне соцыагенеза: класічныя падыходы і інавацыі» (В.С. Восіпава), калектыўных зборніках артыкулаў "Славянскі свет ва ўмовах глабалізацыі» і «Усходнеславянская цывілізацыя ў сучасным глабалiзiруючымся свеце»; вучэбна-метадычных дапаможніках; зборніках матэрыялаў і тэзісаў навуковых канферэнцый.

На кафедры вядзецца актыўная навукова-даследчая праца са студэнтамі, якая ажыццяўляецца ў форме падрыхтоўкі рэфератаў, дакладаў, удзелу ў студэнцкіх навукова-тэхнічных канферэнцыях і алімпіядах. Кафедра была арганізатарам і ўдзельнікам Міжнародных моладзевых канферэнцый «Усходнеславянскае адзінства: у мінулым, сучаснасці і будучыні» (1998), "Славянскі свет на парозе трэцяга тысячагоддзя» (2001), «Вялікая Айчынная вайна: погляд з XXI стагоддзя» (2009), «Айчынная вайна 1812 года: погляд з XXI стагоддзя (да 200-годдзя вайны)»(2012),«Вялікая айчынная вайна: успаміны мінулага як аснова для нашай будучыні» (да 70-годдзя вызвалення Беларусі) (2013),« 100-годдзе першай сусветнай вайны »(2014),«70 год заканчэння Другой сусветнай вайны» (2015), « Кастрычнік 1917 г.: гісторыя і сучаснасць» (2017). На гэтых канферэнцыях былі прадстаўлены даклады студэнтаў БелДУТ, навуковымі кіраўнікамі якіх з'яўляліся выкладчыкі кафедры.

Кафедра з'яўляецца вядучым метадычным цэнтрам універсітэта ў справе арганізацыі і правядзення ідэйна-выхаваўчай работы са студэнтамі ВНУ. Выкладчыкі кафедры творча выкарыстоўваюць як традыцыйныя, так і новыя формы гэтай працы. Штогод калектывам кафедры праводзяцца дзесяткі мерапрыемстваў: чытацкія канферэнцыі і круглыя сталы, сустрэчы з дзеячамі навукі і культуры, наведвання мастацкіх выстаў, культпаходы ў тэатр, экскурсіі па гістарычных мясцінах Гомельшчыны і блізкага замежжа.

У рамках працы ІПКіПК УА «БелДУТ» кафедрай арганізавана і метадычна забяспечана праца курсаў павышэння кваліфікацыі «Эканамічнае і сацыяльнае кіраванне вытворчай дзейнасцю. Ідэалогія беларускай дзяржавы», «Удасканаленне ідэалагічнай і кадравай работы на прадпрыемствах Беларускай чыгункі», «Стварэнне эфектыўнага псіхалагічнага клімату ў калектыве» для ІТП БЧ, «Iнавацыйныя тэхналогіі ў адукацыі» і інш.

Выкладчыкі грамадскіх дысцыплін БелIIЧТа (БелДУТа) прымалі і працягваюць прымаць актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці ВНУ, горада, вобласці і Рэспублікі Беларусь. На працягу шэрагу гадоў кафедра актыўна ўдзельнічае ў рабоце Рэспубліканскага дзяржаўна-грамадскага аб'яднання «Беларускае таварыства«Веды»».   

Праца грамадазнаўцаў універсітэта высока ацэньвалася кіраўніцтвам ВНУ, Беларускай чыгункі, МПЗ СССР, мясцовымі, рэспубліканскімі і саюзнымі грамадскімі і дзяржаўнымі органамі. Практычна ўсе выкладчыкі кафедры ўдастоены вышэйшых узнагарод у галiне адукацыі и чыгуначнага транспарту.